Có nhiều cách để khởi đầu một trận đấu đỉnh cao, nhưng phát bóng ra ngoài đường biên là một giải pháp khiến nhiều người ngỡ ngàng, và một số thậm chí… khó chịu. Vậy nhưng, “ngón đòn” này đang trở thành một xu hướng, được không ít đội bóng xem như vũ khí mới của mình.
 |
| Một tình huống phát bóng ra ngoài đường biên ngay sau khi giao bóng điển hình tại Premier League |
Từ một phát kiến 30 năm trước…
Năm 1991, đội tuyển Anh hành quân tới Ba Lan cho trận đấu cuối cùng vòng loại Euro 92. Đây là cuộc đối đầu then chốt: đội thắng sẽ giành vé trực tiếp tới Thụy Điển, còn nếu hòa thì Anh là đội có lợi thế.
Trong bối cảnh quan trọng như vậy, nhiều người bất ngờ khi HLV Graham Taylor lại quyết định trao cơ hội ra mắt đội tuyển cho hai gương mặt mới: tiền vệ cánh Andy Sinton (Queens Park Rangers) và tiền vệ trung tâm Andy Gray (Crystal Palace). Đặc biệt, Gray được giao một nhiệm vụ khá kỳ lạ ngay từ những giây đầu tiên.
Theo ý đồ của Taylor, ngay sau khi David Platt và Gary Lineker thực hiện pha giao bóng từ vạch giữa sân, Gray sẽ đứng ngay phía sau để nhận đường chuyền lùi, rồi lập tức thực hiện một cú phất bóng chéo sân về góc gần cột cờ đối diện. Mục tiêu là đưa bóng đi hết đường biên dọc, cho Ba Lan quyền ném biên ở sát khu vực cấm địa của họ. Ở vị trí “nhạy cảm” này, Taylor tin rằng đối phương dễ mắc sai lầm khi triển khai bóng, còn tuyển Anh có thể lập tức áp sát, tranh cướp và tạo ra một tình huống tấn công nguy hiểm chỉ sau vài nhịp bóng.
Đó là tư duy đặc trưng của Taylor: ưu tiên “chiếm lãnh thổ” thay vì giữ bóng. Nếu thành công, tuyển Anh sẽ ngay lập tức dồn ép chủ nhà vào thế bị động từ pha bóng đầu tiên.
Thế nhưng, mọi thứ diễn ra ngược lại. Bởi Gray đứng hơi gần Platt và Lineker, đường chuyền lùi từ giao bóng lại tạo cơ hội cho tiền đạo Ba Lan lao vào tranh chấp. Gray lúc này buộc phải vội vã tung cú sút dài. Trong lúc nôn nóng, anh trượt chân, để bóng chỉ đi vỏn vẹn khoảng 15 mét – quá ngắn so với dự tính. Ba Lan lập tức chớp cơ hội, tổ chức phản công nhanh, thâm nhập vòng cấm Anh chỉ sau… chưa đầy 10 giây. Tình huống “ép sân” theo kịch bản của Taylor bỗng biến thành màn thoát xuống nguy hiểm của đối phương.
Hiệp một khép lại, Gray bị rút ra nghỉ và không bao giờ được khoác áo đội tuyển Anh thêm lần nào nữa. Có người còn mỉa mai rằng anh thất bại vì “không thể đá quả bóng đi xa”, nhại theo câu khẩu hiệu nổi tiếng gắn liền với Taylor: “hãy phất quả bóng lên xa nhất có thể”.
Cuối cùng, Anh vẫn giành được kết quả cần thiết: hòa 1-1, đủ để giành vé tới vòng chung kết Euro 92. Bởi thế, sự cố “bài giao bóng hỏng” nhanh chóng rơi vào quên lãng. Nhưng chi tiết ấy lại hé mở một điều thú vị: kiểu “giao bóng chiến thuật” – vốn đang nở rộ ở Premier League mùa giải gần đây (nhiều đội cố tình đưa bóng ra biên hoặc dồn sang một nửa sân đối phương để pressing ngay) – thực ra đã từng được đội tuyển Anh áp dụng từ hơn 30 năm trước, chỉ là chưa đạt đến độ tinh xảo.
Taylor, một HLV thường bị coi là bảo thủ với lối đá nhồi bóng dài, tạt sớm, hóa ra lại là “người đi trước thời đại” cho xu hướng bóng đá hiện đại. Nhưng nhìn lại, điều đó cũng không quá lạ. Bởi Premier League ngày nay đang chứng kiến sự trở lại của nhiều “vũ khí truyền thống”: những quả ném biên dài, tiền đạo cắm lực lưỡng, và đặc biệt là việc khai thác triệt để các tình huống cố định.
… Tới xu hướng thịnh hành của bóng đá hiện nay
Những gì chúng ta vừa nói về Gramham Taylor có vẻ như một phát hiện vừa được rũ khỏi lớp bụi dày của quá khứ để đến với hiện tại. Nhưng thực ra, mọi thứ không hẳn vậy. Kiểu dàn xếp giao bóng vốn khá khác thường mà chúng ta nhắc đến ở trên đã đã từng xuất hiện lẻ tẻ trong những năm gần đây. Ví dụ tiêu biểu là Marseille, khi họ áp dụng xuyên suốt mùa giải 2017/18, kể cả trong trận chung kết Europa League mùa đó (nơi họ thua Atletico Madrid).
Và có lẽ đây là một “đặc sản không chính thức” của Ligue 1 tại các trận chung kết châu Âu, bởi Paris Saint-Germain cũng làm điều tương tự ở phút giao bóng đầu tiên, trước khi hủy diệt Inter 5-0 tại Champions League năm nay.
 |
| Các cầu thủ PSG đá bóng ra biên ngay sau tiếng còi khai cuộc trận chung kết Champions League 2024/25 |
Chính PSG đã khởi đầu cho “làn sóng” này. Khi một đội bóng vốn nổi tiếng với lối chơi kỹ thuật bậc nhất châu Âu vẫn chấp nhận đá theo cách “thô ráp” ấy, thì chẳng có lý do gì để các đội khác không noi theo.
Arsenal cũng thử trong thất bại 0-1 trên sân Liverpool hôm 31/8 mới đây. Nhưng những “tín đồ nhiệt thành” nhất của chiêu này phải kể tới Newcastle (thực hiện hai lần ngay từ lúc khai cuộc mùa này) và Crystal Palace (hai lần ở hiệp một và thêm một lần khi bắt đầu hiệp hai).
Điều thú vị là mỗi đội lại có biến thể riêng. Newcastle thường để Sandro Tonali phất bóng thẳng về phía cột cờ góc ngay sau giao bóng, tạo thế “bủa vây” đối phương với 9 cầu thủ áo sọc đen trắng dồn lại quanh khu vực ném biên. (ảnh dưới).
 |
 |
Trong khi đó, Crystal Palace dùng Adam Wharton: anh lùi về phần sân nhà, nhận đường chuyền ngược từ chấm giao bóng, rồi thản nhiên đá bóng thẳng ra ngoài biên. Khác với đàn anh Andy Gray trong màu áo Crystal Palace lẫn tuyển Anh hơn 30 năm trước, Wharton đã hoàn thành trọn vẹn “nhiệm vụ phất bóng ra ngoài” (ảnh dưới).
 |
Có thể tất cả chỉ là một sự phá cách mang màu sắc vui nhộn để tạo khác biệt. Hoàn toàn hợp luật, cũng chẳng đi ngược tinh thần bóng đá. Nhưng nhìn sâu xa, đây lại là một tín hiệu đáng suy ngẫm: pressing ngày nay quan trọng đến mức nhiều đội tin rằng đá bóng ra ngoài ngay từ đầu, thay vì giữ bóng và dàn xếp tấn công, mới là cách tốt nhất để chiếm lợi thế.
Về bản chất, pressing không có gì sai. Nhưng trong bóng đá hiện đại, nó đã trở nên chiếm lĩnh đến mức khó tin, khi nhiều HLV xây dựng cả triết lý chiến thuật xung quanh việc tạo ra những pha đoạt bóng ngay trên phần sân đối phương.
Điều này khiến người ta nhớ đến phát biểu nổi tiếng của Ralf Rangnick khi ông chê Cristiano Ronaldo không phù hợp với lối chơi của mình: “Cậu ấy chưa bao giờ, kể cả lúc còn trẻ, là mẫu cầu thủ phấn khích khi đối thủ có bóng, rồi hô hào: ‘Tuyệt quá, họ đang giữ bóng, chúng ta có thể đoạt lại ở đâu đây?’”
Dĩ nhiên là không. Ronaldo, giống như đa số các ngôi sao tấn công hàng đầu thế giới, chỉ thích thú khi đội mình kiểm soát bóng.
Dù vậy, ngay cả những đội bóng chơi thiên về kiểm soát vẫn sẽ có lúc mất bóng và muốn đoạt lại nhanh chóng, đó là điều hiển nhiên. Nhưng mọi chuyện đã bị đẩy đi quá xa khi có những đội cố tình nhường bóng cho đối phương, coi việc đá bóng ra ngoài biên ngay từ đầu trận như một miếng đánh chiến thuật hợp lý.
Ở cấp độ Premier League, đa phần các đội đều đủ khả năng thoát khỏi sức ép từ những tình huống như vậy. Nhưng nếu xu hướng ấy lan xuống các giải hạng dưới, đặc biệt là bóng đá trẻ, thì sẽ dễ tạo ra một thứ bóng đá nghèo nàn, nhàm chán. Hãy thử tưởng tượng: nếu đây trở thành cách gây áp lực “an toàn và hiệu quả” đến mức biến thành một chiến thuật chuẩn mực, thì chuyện gì sẽ xảy ra? Biết đâu khi đối phương co cụm với 11 người sau bóng, một trung vệ sẽ quyết định rằng “đá bóng ra biên” còn đáng giá hơn là cố gắng phối hợp qua các tuyến?
Vấn đề của một quả ném biên sát cột cờ là không gian quá hạn chế. Người ném không thể chuyền ngược ra sau, bởi ngay sau lưng là đường biên ngang. Cũng chẳng thể ném ngang, vì không ai muốn đưa bóng về gần khung thành đội nhà. Vậy nên thường chỉ còn một hướng ném lên phía trên, và khi ấy trọng tâm là ném thật xa chứ hiếm khi tìm thấy đồng đội. Về cơ bản, đó chỉ là một pha bóng “50-50”, nghĩa là bên nào cũng có thể cướp được bóng.
Những con số thống kê của The Athletic sẽ củng cố nhận định này. Với các pha ném biên ở khu vực giữa sân (tức từ rìa vòng cấm bên này đến rìa vòng cấm bên kia), có tới 85% khả năng bóng sẽ được cầu thủ cùng đội chạm trước. Nhưng tỉ lệ này rớt xuống còn 68% khi ném biên trong phạm vi 18 mét tính từ khung thành. Và phần lớn trong số đó cũng chỉ là những cú đánh đầu “chạm bóng một cái” hoặc một pha phá bóng vô thưởng vô phạt lên gần giữa sân.
Một giải pháp đơn giản là cho phép đội bị ép được đưa bóng lên ngang với vạch 16m50 khi thực hiện ném biên sâu trên phần sân nhà. Dĩ nhiên, điều này không giải quyết triệt để vấn đề, nhất là khi có những cầu thủ như Adam Wharton (Crystal Palace) thường phất bóng ra ngoài biên cách cột cờ chừng 25 mét chứ không hẳn ngay sát góc sân. Nhưng ít nhất, nếu phải chấp nhận nhường bóng ngay pha bóng đầu tiên của trận đấu, thì họ cũng sẽ để đối phương khởi đầu cách xa khung thành hơn.
Và một câu hỏi không sớm cũng chẳng muộn
Phải chăng chúng ta đang phản ứng thái quá trước xu hướng này? Có thể. Nhưng đừng quên, những thay đổi về luật bóng đá gần đây (chẳng hạn như cách bắt việt vị) là nhằm đảm bảo lối chơi kỹ thuật, dựa trên kiểm soát bóng, vẫn có đất sống trước những đội thiên về sức mạnh và chiếm lĩnh “lãnh thổ”.
Chính sự cân bằng đó đã khiến bóng đá trở thành môn thể thao hấp dẫn và công bằng, nơi những đội bóng hạn chế về thể hình và thể lực vẫn có thể thi đấu sòng phẳng trước những đối thủ to cao hơn, mạnh mẽ hơn, tốc độ hơn.
Dưới góc nhìn đó, nếu như việc cố tình đá bóng ra ngoài sân trở thành một chiến thuật tấn công phổ biến, thì bóng đá sẽ ngày càng giống… rugby. Và khi ấy, môn “thể thao vua” có thể đánh mất tính chất quan trọng nhất khiến nó được yêu mến khắp thế giới: Cơ hội chiến thắng luôn có cho mọi cầu thủ, mọi đội bóng.
Vì thế, nếu cách nhập cuộc kiểu phá bóng ra biên như chúng ta vừa đề cập trở thành một xu hướng rộng khắp, có thể những cải cách trong luật bóng đá sẽ được đưa ra. Bởi trong thế giới bóng đá vẫn có một cơ quan vô cùng quan trọng: International Football Association Board (IFAB)- một tổ chức độc lập gồm FIFA và 4 liên đoàn bóng đá của Anh, Scotland, Xứ Wales, Bắc Ireland.
IFAB lâu nay vẫn âm thầm giữ cho môn “thể thao vua” xứng đáng là “vua” của các môn thể thao thông qua việc ban hành những điều chỉnh về luật bóng đá sao cho phù hợp với chuyển động của thời đại. Và biết đâu đấy, những “Bao Công” này cũng đang âm thầm đánh giá cách nhập cuộc kiểu “ép đối thủ phải ném biên” mà các đội bóng ngày càng ưa chuộng hiện nay.
Nguồn bài viết: Booting the ball out from kick-off is a worrying trend – this rule change would curb it (The Athletic)
